طراحی الگوی ترازیابی راهبردی قدرت اقتصادی ایران در محیط متخاصم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاد، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام، گروه معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و مدیریت گرایش بازرگانی دانشگاه امام صادق (علیه السلام)، تهران، ایران.

چکیده

در مطالعات راهبردی اقتصاد، عمدتاً سه نوع محیط رقابتی، محیط همکاری و محیط ‌همکاری با رقیبان تحلیل می‌شود؛ اما محیط متخاصم که متفاوت از سایر محیط‌هاست کمتر به آن پرداخته می‌شود. در محیط متخاصم دشمنان از طریق تحریم و تروریسم اقتصادی، به دنبال نابودی کامل اقتصاد یک کشور هستند؛ بدین منظور ابزارهای اقتصادی را تسلیحاتی کرده و در جنگ اقتصادی از آن بهره می‌برند. ترازیابی راهبردی قدرتِ اقتصادی، به دنبال این است تا وضعیت ظرفیت‌ها و فقدان ظرفیت‌های اقتصادی کشور را نسبت به کشورهای متخاصم بررسی و از اقتصاد مقاومتی برای تقابل با حملات متخاصمانه بهره ببرد. مسئله پژوهش این است که مبتنی بر اقتصاد مقاومتی الگویی که بتواند به ترازیابی راهبردی قدرت اقتصادی بپردازد وجود ندارد. بنابراین، هدف از این پژوهش طراحی الگوی ترازیابی راهبردی قدرت اقتصادی است. روش‌شناسی این پژوهش آمیخته کیفی-کیفی است؛ بدین ترتیب ابتدا با استفاده از روش گروه‌های کانونی و داده‌های ثانویه، اجزا و مؤلفه‌های الگو بدست آمده و سپس بر اساس ادبیات موجود هر یک از ابعاد الگو تحلیل و تفسیر می‌شوند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در سطح دکترینال لازم است به چشم‌انداز کلان ترازیابی راهبردی، سیاست‌های کلان اقتصادی پرداخته شود. در سطح راهبردی علاوه بر تحلیل محیط متخاصم به ظرفیت‌ها و فقدان ظرفیت‌های داخلی توجه شده و سرانجام اقتصاد از جنبه امنیتی‌شدن، تسلیحاتی‌شدن، نظامی‌شدن بررسی می‌شود. بر اساس این یافته‌ها، سطوح دکترینال و سیاستی در یک الگوی جامع طراحی شده تا بتوان از آن برای سنجش تراز راهبردی قدرت اقتصادی در محیط متخاصم بهره‌ برد.

کلیدواژه‌ها


بنی اسد، رضا. 1390. مدیریت راهبردی با تأکید بر جهاد اقتصادی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
پورعلی، امید.کلهر، رضا. قدیری نژادیان، محمدحسین. 1397. ارتباط پدافند اقتصادی و اقتصاد مقاومتی. فصلنامه پدافند غیرعامل. 9(2). ص‌ص 103-113.
جلالی فراهانی، غلام. 1390. جنگ اقتصادی و پدافند غیر عامل. تهران: بوستان حمید.
ریکاردز، جیمز. 1393. جنگ‌های ارزی: روایتی حیرت‌انگیز از جنگ اقتصادی کشورها با ابزار پول و طلا. ترجمه حسین راهداری. انتشارات دنیای اقتصاد.
رحمتی، رضا. 1397. جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران (‌ویرایش دوم). انتشارات دیدمان.
شافریتز، ج.ا. بریک، ک.پ. .1390. سیاست‌گذاری عمومی در ایالات متحده آمریکا. تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
محمدپور، احمد. 1390. روش تحقیق کیفی. تهران: جامعه شناسان.
مختاری‌هشی، حسین. 1397. تبیین مفهوم ژئواکونومی (اقتصاد ژئوپلیتیکی) و توصیه‌هایی برای ایران. فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک. 14(50). ص‌ص 82-56.
مجموعه بیانات مقام معظم رهبری.
Askari, H., Mohseni, A., & Daneshvar, S. 2009. The militarization of the Persian Gulf: An economic analysis. Cheltenham: Edward Elgar.
Barney, J. B., & Hesterly, W. S. 2015. Strategic management and competitive advantage: Concepts and cases : global edition (5th ed.): Pearson.
Bremmer, I., & Kupchan, C. 2015. Eurasia Group’s Top Risks 2015 report. pp. 8–9.
Frankel, J. 2019. How A Weaponized dollar Could Backfire.
Grant, R. M. 2016. Contemporary strategy analysis: Text and cases (9th ed.). West Sussex: Wiley.
Harding, R., & Harding, J. 2017. The weaponization of trade: The great unbalancing of politics and economics. Perspectives. London: London Publishing Partnership.
Hill, C. W. L., Jones, G. r., & Schilling, M. 2015. Strategic management: theory (11th Ed.): Cengage Learning.
Johnson, G., Scholes, K., & Whittington, R. 2011. Exploring strategy (9th ed.). Harlow: Financial Times Prentice Hall.
King, M. D. 2015. The Weaponization of Water in Syria and Iraq. The Washington Quarterly. 38(4). Pp. 153–169.
Lloyd, R. M. 2010. Economics and security: Resourcing national priorities. William B. Ruger Chair of National Security Economics papers: no. 5. Newport, R.I.: Naval War College.
Lynch, R. L. 2018. Strategic management (Eighth edition). Harlow, England, London, New York: Pearson.
Morse, J. M. 2010. Simultaneous and Sequential Qualitative Mixed Method Designs. Qualitative Inquiry. 16(6). pp. 483–491.
Nanto, D. K. 2011. Economics and National Security: Issues and Implications for U. S. Policy: DIANE Publishing Company.
Porter, M. E. 1980. Competitive strategy : techniques for analyzing industries and competitors. New York: Free Press.
Porter, M. E. 1998. The competitive advantage of nations: with a new introduction: Free Press.
Pumphrey, L. M. 1941. Planning for Economic Warfare. Military Affairs. 5(3). pp. 145. doi:10.2307/2937583
Pumphrey, L. M. 1942. Economic Warfare Tactics. Military Affairs. 6(1). pp. 7. doi:10.2307/1983173
Schwarzer, D. 2020. Weaponizing the Economy. Berlin Policy Journal.
Singer, P. W., & Brooking, E. T. 2018. Likewar: The weaponization of social media. Boston, New York: an Eamon Dolan book Houghton Mifflin Harcourt.
Thompson, A. A. 2018. Crafting and executing strategy: The quest for competitive advantage : concepts and cases (Twentyfirst edition). New York, NY: McGraw-Hill Education.
Wu, X., Howlett, M., & Ramesh, M. (Eds.). 2018. Studies in the Political Economy of Public Policy. Policy Capacity and Governance: Assessing Governmental Competences and Capabilities in Theory and Practice. Cham: Springer International Publishing.
Yami, S. 2010. Coopetition: Winning strategies for the 21st century. Cheltenham UK, Northampton MA: Edward Elgar.