پول به مثابه انفال؛ مبنای نظری تأمین مالی درونزای تولید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مرکز علم فناوری اقتصاد مقاومتی دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام تهران ایران

چکیده

علی رغم مطالعات گسترده پیرامون ماهیت پول و دستیابی به روشنایی هایی در خصوص جوهره پول همچنان ابهاماتی در این خصوص وجود دارد. نظریه پردازی در خصوص ماهیت پول، مالکیت پول و حاکمیت پولی از منظر دینی می تواند حل-کننده بسیاری از مسائل مستحدثه در خصوص تأمین مالی، بهره پول و تجویز کننده سازوکار جدید در تخصیص و تجهیز فعالیت های اقتصادی و تضمین کننده اهداف نظام اقتصادی اسلام در چارچوب اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید ملی باشد. لذا شناخت صحیح ماهیت پول و صورتبندی نظریه پول به مثابه انفال می تواند علاوه بر دلالتهای اساسی در خصوص حاکمیت پولی و ارتباط آن با حاکمیت سیاسی مشروع، تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام و دستیابی به سیاست های پولی اثر‌بخش را تضمین نماید. بر اساس دلالات هزینه کرد انفال استفاده از منابع پولی و اعتباری به عنوان یک حق اولویت در دست کسانی خواهد بود که در مسیر فعالیت های تولیدی اثربخش مشغولند و از کسانی که در فعالیت های سوداگری و دلالی و سفته بازی به دنبال اخلال در اقتصاد ملی هستند، جریمه اخذ می شود. توجه به این نکته ضروری است که نقدینگی انباشته شده در بخش پولی و مالی اقتصاد با نرخ سود سپرده منفی به تدریج امحاء خواهد شد البته لازم است انگیزه های دلالی و سوداگری در سایر بازارهای مالی از بین برود و هدایت نقدینگی مستقیما به سمت تولید صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها


  1. انصاری(شیخ)، مرتضی. 1415ق. کتاب الخمس، قم: المؤتمر العالمی لمیلاد الشیخ الانصاری

    اینگهام، جفری. 1395. پول متعلق به کیست؟، (ترجمه حامد جهانشاهی). جستارهای مبین. 4 (41).

    بیانیه گام دوم انقلاب؛ مقام معظم رهبری. 1397. به نقل از «شرحی بر بیانیه گام دوم انقلاب». معاونت سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، مرکز چاپ سپاه.

    توتونچیان، ایرج. 1379. پول و بانکداری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه داری. تهران: توانگران

    توسلی، محمداسماعیل. 1391. تحلیل ماهیت پول، فصلنامه اقتصاد اسلامی. 12(48)، ص‌ص 108-130.

    توسلی، محمداسماعیل. کمیجانی، اکبر. عربی، سید هادی. 1391. بررسی و نقد نظریه‌های اندیشه‌وران اقتصادی غرب درباره ماهیت پول، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران. 17(51)، ص‌ص 137-155.

    ثابت، سید عبدالحمید. 1396. جایگاه خلق پول در نظام اقتصادی اسلام. رساله دکتری. تهران: دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

    حبیبی، محمدحسن. نجارزاده هنجنی، مجید. 1388. ملاک تمییز انفال و نسبت آن با سایر عناوین مالکیت عمومی. حقوق خصوصی. 6 (15)، ص‌‌ص 55-76.

    حسینی دولت‌آبادی، مهدی. 1394. ترتیبات خلق پول از منظر اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی با تأکید بر نرخ ذخیره قانونی. رساله دکتری تخصصی. دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.

    حکیمی، محمدرضا. حکیمی، محمد. حکیمی، علی. 1380. الحیاه (6 جلد)، (ترجمه احمد آرام). دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

    حلی(علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر. 1418ق. مختلف الشیعه. قم: دفتر انتشارات اسلامی. جلد سوم و هفتم.

    خمینی، روح‌الله. 1421ق. کتاب البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی. جلد سوم.

    خویی، ابوالقاسم. 1418ق. موسوعۀ الامام الخوئی. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی. جلد بیست‌وپنجم.

    درودیان، حسین. 1393. ارزیابی نظریه‌های رقیب در باب هستی شناسی پول(1)مبحث اول: ماهیت پول، جستارهای مبین. 2(30)

    درودیان، حسین. 1394. «ارزیابی نظریه‌های رقیب در باب هستی شناسی پول(1)مبحث اول: ارزش پول، جستارهای مبین. 2(33).

    درودیان، حسین. . ماهیت پول و آثار خلق پول(بانکی) در اقتصاد متعارف؛ یک ارزیابی انتقادی از منظر اقتصاد اسلامی. رساله دکتری. تهران: دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.

    زراء‌نژاد، منصور. سعادت مهر، مسعود. 1386. عرضه پول در اقتصاد ایران. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. 45، ص‌ص 22-1.

    الصدر، سید محمدباقر. 1382. اقتصادنا. مؤسسه بوستان کتاب قم. مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامیه.

    طریحی، فخرالدین. 1375. مجمع‏البحرین. تهران:کتابفروشی مرتضوی. جلد چهارم، چاپ ‏سوم.

    طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن. 1375ق. الاقتصاد. تهران: کتابخانه جامع چهل‏ستون.

    علی‌اکبری بابوکانی، احسان. سعدی، حسینعلی. طبیبی‌جبلی، مرتضی. 1397. بازپژوهی تعریف و مفهوم انفال در اندیشه فقیهان امامیه(با تأکید بر انگاره امام خمینی(ره)). پژوهش های فقهی. 14(2)، ص‌ص 405-428.

    عمید زنجانی، عباسعلی. 1383. فقه سیاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر. جلد چهارم، چاپ اول.

    قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن. 1417ق. غنائم‌الایام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. جلد چهارم.

    کلینی، محمدبن‌یعقوب 1407ق. الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه. جلد هفتم، چاپ چهارم.

    مجاهدی‌موخر، محمد مهدی. ‌دلالی‌اصفهانی، رحیم. صمدی، سعید. بخشی‌دستجردی، رسول. 1392. بررسی دیدگاه غربی و رویکرد اسلامی به ارتکاز ذهنی از ماهیت پول و اعتبار. فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی. 21(65).

    محمدی، مهدی. 1399. اقتصاد ایران در مسیر جایگاه دوازدهم؛ الزامات و راه‌کارها. تهران: دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام.

    مشکینی، علی. بی تا. زمین و آنچه درآن است. قم: انتشارات یاسر.

    مفید، محمدبن‌محمدبن‌نعمان. 1410ق. المقنعه. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ دوم.

    نعمتی، علی. 1399. بررسی پدیده خلق پول از منظر فقه امامیه (رویکرد فقهی-اقتصادی). رساله دکتری. تهران: دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی.

    هیچکاک، اندرو. 1391. صهیونیسم در مسیر سلطه، ناگفته‌هایی از توطئه‌ها و ترفندها. (ترجمه محمدیاسر فرحزادی). تهران: نشر ساقی.

    یزدان‌پناه محسن و جعفری قدوسی آمنه. 1392. چیستی پول، جستارهای مبین. 15.

    یزدی، محمد. طباطبایی، کاظم. 1421ق. حاشیه المکاسب. قم: مؤسسه اسماعیلیان. جلد اول، چاپ دوم.

     

    A.S.Eichner and J.A.Kregel. 1975. ”An easay on Post Keynesian Theory: A New Paradigm in Economics”; Journal of Economic Literature, dec.

    B.J.Moore. 1983. ”Unpacking the Post Keynesian Black Box: Bank Lending and Money Supply, Journal of Post Keynesian Economics.

    Barkai, H. 1989. The old historical school: Roscher on money and monetary issues. History of Political Economy.

    Bell, S. 2001. The role of the state and the hierarchy of money. Cambridge Journal of Economics, 25. PP. 149-63.

    Chang Ha-Joon 2010. 23 Things They Don't Tell You About Capitalism, Bloomsbury Press.

    Crouzet, F.1999. Politics and banking in revolutionary and Napoleonic France. In R. Sylla, R. Tilly and G. Tortella, The State, The Financial System and Economic Modernization, Cambridge: Cambridge University Press.

    Goodhart, A.E. Charles. 1998. “The two concepts of money: implications for the analysis of optimal currency areas”, European Journal of Political Economy, Vol. 14. PP. 407–432.

     Graziani, A. 2003, The Monetary Theory of Production, Cambridge: Cambridge University Press.

    Grierson, P. 1977. The Origins of Money. London: Athlone Press.

    Ingham, G. 2004. The Nature of Money. Cambridge: Polity.

    Innes, A. M. 1913. What is money? Banking Law Journal (May). PP. 377-408.

    Jackson, A. & Dyson, B. 2012. Modernising Money: Why our monetary system is broken and how it can be fixed, London: Positive Money.

    Keynes, J. M. 1930. A Treatise on Money. London: Macmillan.

    Knapp, G.F. 1973[1924]. The State Theory of Money. New York: Augustus M. Kelley.

    1. Lavoie. 1984. ”The Endogenous Flow of Credit and the Post Keynesian Theory of Money “;Journal of Economic Issues.

    McLeay, M., Radia, A., & Thomas, R. 2014. Money creation in the modern economy. Bank of England Quarterly Bulletin, Q1.

    McMullen Steven 2012. “Endogenous Virtues and Economic Policy”, Paper submission to the 2012 ASE World Congress in Glasgow.

    Mishkin, F. 2004. The Economics of Money, Banking and Financial Markets, 7th ed., US: The Addison-Wesley series in economics.

    Moore, B. J. 1983. Unpacking the post Keynesian black box: bank lending and the money supply, Journal of Post keynesian economics. PP. 537-556.

    P.Davidson. 1968. ”A Keynesian View of the Relationship between Accumulation, Money and the Money Wage- rate”; The Economic Journal.

    P.Davidson. 1988. ”Introduction : Three Views on the Endogenous Money SUPPLY”; Journal of Post Keynesian Economics.

    P.Davidson. 1996. ” What are the Essential Elements of Post Keynesian and Circulation Approaches, Edited by G.Deleplace and E.J.Nell.

    Pierce, D.G. & Shaw, D.M.: Monetary Economics: Theories, Evidence and Policy; Crand, Russak & Company, Inc. N.Y.(1974)

    Schumpeter, J.A. 1994. History of Economic Analysis, London and New York: Routledge.

    Simmel, G. 1978 . The Philosophy of Money. London: Routledge.

    Weber, M. 1978. Economy and Society. Berkeley: University of California Press.

    Wray, R. (ed.) 2004. Credit and State Theories of Money. Cheltenham: Edward Elgar.

    Yu, Krista. Danielle. S., Tan, Raymond. R., Kathleen, B. Aviso., Promentilla, Michael. Angelo. B., & Santos, Joost. R. 2014. A Vulnerability Index for Post-Disaster Key Sector Prioritization. Economic Systems Research, 26:1. PP. 81-97.