مطالعه تطبیقی سیاست‌گذاری صادرات گاز طبیعی در چارچوب مولفه‌های امنیت انرژی در روسیه، قطر و ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی موسسه مطالعات بین المللی انرژی

چکیده

این مقاله تلاشی در جهت یافتن چگونگی تاثیر‌گذاری سیاست‌های مربوط به امنیت ملی و ملاحظات امنیت انرژی در تعیین سیاست‌های صادرات گاز جمهوری اسلامی ایران است. فرضیه پژوهش مدعی است هرگونه کامیابی یا ناکامی سیاست‌گذاری صادرات گاز ایران وابستگی مستقیم به توجه به امنیت انرژی طرفین مبادله در سایه ملاحظات کلان امنیت ملی آنان دارد. برای تبیین مناسب فرضیه پژوهشگران سعی نموده‌اند با نگاهی تطبیقی به سیاست‌های صادرات گاز دو کشور بزرگ تولید‌کننده و صادرکننده گاز طبیعی (روسیه و قطر) در چهارچوب مفاهیم واقع‌گرایی امنیت انرژی و آرمان‌گرایی امنیت انرژی چارچوب مفهومی لازم برای تحلیل سیاست‌های صادرات گاز جمهوری اسلامی ایران را فراهم آورند. مطالعات این پژوهش از یک سو نشان‌دهنده‌ی نبود شناخت کافی سیاست‌گذاران این حوزه از مفهوم «امنیت انرژی» است. به عبارتی بی‌توجهی به مولفه‌های امنیت انرژی، موجب تحلیل رفتن ظرفیت‌های ژئواکونومیکی ایران با توجه به منابع گازی چشمگیر آن شده است. از سوی دیگر سیاست‌گذاری صادرات گاز ایران با توجه به چارچوب‌بندی امنیت ملی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، همزمان تحت فشار ایالات متحده آمریکا با پر رنگ کردن عدم تامین «امنیت عرضه» از طرف ایران برای کشورهای خریدار و فشار روسیه برای ممانعت از ورود رقبای بزرگ به بازار اروپا جهت حفظ انحصار و «امنیت تقاضا»ی خود در این بازار بوده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

احمدیان، قدرت. مرادی، حدیث. 1393. معادله انرژی در اوراسیا و عمل‌گرایی روسی. مجله مطالعات اوراسیای مرکزی. 7 (2). 235-219.
آذری، مصطفی. ابراهیمی، ایلناز. 1386. چشم انداز انرژی در خاورمیانه و امنیت اقتصادی جمهوری اسلامی. تهران: مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
استانیسلاو، جوزف. 2007. تغییر در دنیای انرژی یکی از بزرگترین چالش‌های قرن بیست و یکم. ترجمه: مریم پاشنگ 1389. تهران: انتشارات رهنگاشت نوین.
بهجت، جودت. 2011. امنیت انرژی. ترجمه: عسگر قهرمان‌پور و رحمن قهرمان‌پور 1392. تهران: دانشگاه امام صادق.
پاشنگ، مریم. 1395. کتاب جامع امنیت انرژی. تهران: انتشارات رهنگاشت نوین.
حسن‌تاش، سیدغلامحسین. 1392. ملاحظاتی در مورد صادرات گاز به عمان.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. 1388. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات سمت.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. موسوی، سیدرحمان. 1390. شاخصه‌های راهبرد امنیت انرژی روسیه در قبال اتحادیه اروپا. فصل‌نامه آفاق امنیت. 4 (12). 66-37.
دیوید جی، ویکتور. امی ام، جف. مارک اچ، هیز. 2006. گاز طبیعی و جغرافیای سیاسی از 1970 تا 2040. ترجمه: مریم پاشنگ و جلال میناوند چال 1387. تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی.
رمضان‌زاده، عبدالله. حسینی، سیدحمید. 1389. جایگاه گازپروم در راهبرد انرژی روسیه. مجله مطالعات اوراسیای مرکزی. 3 (6).66-41.
زهرانی، مصطفی. فرجی‌لوحه‌سرا، تیمور. 1393. منابع بین‌الملل راهبرد امنیت ملی 2020 فدراسیون روسیه. فصل‌نامه آسیای مرکزی و قفقاز. 20(85). 95-67.
سایت تحلیلی خبری عصر ایران. (1396، 17 بهمن). «معاون وزیر نفت: مذاکرات صادرات گاز به کویت با بالارفتن برخی از دیوار سفارت عربستان متوقف شد».
سوواکول، بنجامین. 1392. کتاب مرجع امنیت انرژی. ترجمه: علیرضا طیب 1392. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
صادقی، سیدشمس‌الدین. 1391. راهبرد سیاست انرژی روسیه در اوراسیا: فرصت‌ها و موانع. فصلنامه روابط خارجی. 4 (1). 246-219.
صیادی، محمد. خداپرست، یونس.  امانی، محمدرضا. 1395. امنیت انرژی و آینده بازار جهانی انرژی. تهران: مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
فرجی‌راد، عبدالرضا. بایی‌لاشکی، مریم. جهانبخش، محمدتقی. 1394. خطوط انتقال انرژی به شبه قاره هند و امنیت ملی ایران. پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین الملل. 4 (1).109-81.
فرجی‌راد، عبدالرضا. صالحی‌دولت‌آباد، روح‌الله. 1396. اهمیت نقش انرژی در سیاست خارجی روسیه. فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. 23( 98). 65-33.
قهرمان‌پور، رحمان. 1394. هویت و سیاست خارجی در ایران و خاورمیانه. تهران: انتشارات روزنه.
کولایی، الهه. 1389. نقش ایران در امنیت انرژی در منطقه و جهان. فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی. 1 (4). 89-63.
لوفت، گال. کورین، آن. 2009. چالش‌های امنیت انرژی در قرن بیست و یکم. تهران: مؤسسه مطالعات بین‌الملل انرژی.
ملکی، عباس. 1393. سیاست گذاری انرژی. تهران: نشر نی.
موسوی، سیده‌مریم. 1393. جایگاه گاز طبیعی در اقتصاد و اشتغال کشورهای روسیه، قطر و ایران. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. شماره مسلسل 14011.
موسویان، سیدحسین. 1394. ایران و آمریکا، گذشته شکست خورده و مسیر آشتی. تهران: انتشارات تیسا.
واعظی، محمود. 1389. نفت و سیاست خارجی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
هانتر، شیرین. 2010. سیاست خارجی ایران در دوران پس از فروپاشی شوروی. ترجمه: مهدی ذوالفقاری 1392. تهران: نشر میزان.
 
Bahgat, G. 2016. "Energy as a Main Driver of Qatari Foreign Policy," Comillas Journal of International Relations 5. pp. 18-32.
British Petroleum. 2020. BP Statistical Review of World Energy. Available at: https://www.bp.com/content/dam/bp/en/corporate/pdf/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2020-full-report.pdf
Dickel, R. 2014. Reducing European Dependence on Russian Gas: Distinguishing Natural Gas Security from Geopolitics. Oxford: The Oxford Institute for Energy Studies. Available at: https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2014/10/NG-92.pdf (access 12 January 2018).
"Iran can make more of its Energy Riches: U.S. Envoy." .2009, 26 April. Reuters.
Kilinc-Ata, N. 2016, April. "The Evaluation of Renewable Energy Policies across EU Countries and US States: An Econometric Approach," Energy for Sustainable Development 31. pp. 83-90.
Krane, J. and S. Wright. 2014. "Qatar ‘Rises above’ its Region: Geopolitics and the Rejection of the GCC Gas Market 35. London: The London School of Economics and Political Science. Available at: http://eprints.lse.ac.uk/55336 (access 14 January 2018).
"Nabucco Gas Line Nations Don’t Want Iran now- U.S," .2009, 16 July. Reuters.
Rivlin, P. (2013) "Qatar: The Economics and Politics," Middle East Economy.
Schaffer, L. and T. Bernauer. 2014. “Explaining the Adoption of Renewable Energy Policies,” Energy Policy 68. pp. 15-27.
"The Strait of Hormuz is the world's most important oil transit chokepoint" .2019, 20 June. U.S. Energy Information Administration.
Wesslau, F. and A. Wilson. .2016. "Russia 2030: A Story of Great Power Dreams and Small Victorious Wars," European Council on Foreign Relations Policy Brief. Available at: https://www.ecfr.eu (access 15 January 2018).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار