تحلیل راهبردی-حقوقی مبانی نظری و ماهیت رمزارزش‌های قابل استخراج با مکاتب پولی اقتصاد (مطالعه موردی بیت‌کوین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ارتباطات رادیویی ثابت و سیار، پژوهشکده فناوری ارتباطات، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات

2 دکتری علوم اقتصادی دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)، تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران

10.22034/es.2024.412913.1699

چکیده

در اواخر سال 2008 با رشد فناوری‌ها و گسترش فضای مجازی، پدیده­ای تحت عنوان ارز رمزنگاری شده «بیت­کوین» یا ارز مجازی به جهان معرفی گردید. به مرور زمان، با اقبال عمومی مردم جهان بیت­کوین ارزش پیدا کرد و انواع دیگری از موجودیت‌های رمزنگاری‌شده (رمزپول‌ها، رمزارزها و رمزدارایی‌ها) طراحی شدند و برخی از آنان کارکردهای پولی را پیدا کردند. در این میان یکی از مسائل مهم در خصوص رمزارزش‌های قابل استخراج مانند بیت‌کوین و امثال آن، ماهیت آن­ها و تحلیل پول بودن یا نبودن آن‌ها در اقتصاد و حقوق است که راهبردهای سیاست‌گذاری آن‌ها را مشخص می‌کند.
بعبارت دیگر این مسأله مطرح است که آیا رمزارزش‌های قابل استخراج مانند بیت­کوین از نظر مبانی نظری مکاتب پولی اقتصادی متعارف، پول هستند و با کدام یک از مکاتب پولی قابل تطبیق هستند و یا این‌که ماهیت دیگری مانند کالا و یا دارایی دارند. در این تحقیق سعی شده است به­منظور پاسخ به این مسأله براساس روش­ تحلیل تطبیقی و مقایسه­ای، از یکسو مبانی نظری رمزارزش‌های قابل استخراج با مکاتب پولی اقتصاد متعارف مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد و از سوی دیگر براساس راهبردهای حقوقی در کشورهای پیشرو، نحوه مواجهه حقوقی آن‌ها با این نوع پدیده تبیین گردد.
نتایج تحقیق نشان می­دهد؛ اولاً رمزارزش‌های قابل استخراج علی رغم این­که در دهه گذشته در برخی از تعاملات مالی بشر بعنوان واحد شمارش، وسیله مبادله و حتی ذخیره ارزش مورد استفاده قرار گرفته­اند و وظایف پول را ایفا کرده‌اند، ولی با مبانی نظری هیچ یک از مکاتب پولی متالیسم و چارتالیسم تطابق کامل ندارند و این مکاتب نمی‌توانند پول بودن آن‌ها را تبیین و اثبات نمایند، زیرا که این رمزارزش‌ها در پاسخ به هریک از سؤالات مبنایی در زمینه پول با یکی از مکاتب پولی تطبیق دارند و ماهیت فی­ما­بینی دارند و مکاتب پولی برای تبیین آن­ها نیازمند بازنگری در نظریات خویش هستند. ثانیاً در مقام عمل و تجربه، راهبردهای حقوقی کشورهای جهان در مواجهه با رمزارزش‌هایی همچون بیت‌کوین ذووجهی بوده است، یعنی برای دو وجه مالی و پولی آن قوانین و مقررات لازم را تدوین نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات