راهبردهای ایجاد ساختار مناسب بازار در صنایع تولیدی ایران (بر پایه شاخص لیندا و نظریه مداخلات بازاری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه اقتصاد، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استاد اقتصاد، دانشکده مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار اقتصاد، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

چکیده

هدف مقاله، ارائه راهبردهای ایجاد ساختار مناسب بازار در صنایع تولیدی ایران در چارچوب نظریه زمینه‌ای، با بررسی ساختار موجود از طریق محاسبه و تحلیل سهم بازار و استفاده از شاخص لیندا (Linda Index) است که بر اساس آن، چگونگی توزیع سهم بازار، شدت رقابت و روند مداخلات دولت در مدیریت بازار، مشخص می‌شود. از سوی دیگر، عملکرد رقابتی به عنوان شرایط مطلوب اقتصادی و نیز انحصار که به محدودیت بازار و تسلط یک یا چند بنگاه می‌انجامد، شرایط غیرمطلوب، یاد می‌شود. محاسبه شاخص لیندا در سطح کدهای دورقمی (ISIC) و دوره زمانی1395-1384، نشان می‌دهد برخی صنایع تولیدی ایران از نظر رقابت، وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سایر صنایع داشته و بعضی، از ساختار رقابتی فاصله گرفته و به ساختار انحصاری گرایش دارند. در برخی صنایع نیز، سهم بنگاه‌های دولتی بسیار بالا و یا به‌ دلیل حمایت‌ دولت، باعث عدم توزیع عادلانه سهم‌ بازار شده‌اند. به طوری‌که بنگاه‌های خصوصی در رقابت با بنگاه‌های‌ دولتی، ناتوان عمل کرده‌اند‌. این موضوع، عدم موفقیت بازار و کارآیی پارتو، ناشی از ساختار بازار را اثبات می‌کند. بر اساس نظریه زمینه‌ای که به عنوان مدل تحلیل کیفی پدیده ساختاری و تعیین راهبرد، مورد استفاده قرار گرفته است، راهبردهای مدیریت دانش و فرایندها، حمایت از واحدهای تحقیق و توسعه بنگاه‌های کوچک در راستای کاهش ارتفاع ورود به بازار و صنعت، همچنین مدیریت تغییرات به منظور ارتقای نوآوری در تطبیق با شرایط، مدیریت بازار مبتنی بر آمایش صنعت و در تعامل بین نهاد دولت و بازار، به عنوان راهبردهای موثر در ایجاد ساختار مناسب بازار مورد تاکید است.

کلیدواژه‌ها


استروس، ا.، و کوربین، ج. (1390). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای (ترجمه ابراهیم افشار). نشر نی.
برخورداری، س. (1387). تاریخچه یارانه در ایران. سازمان هدفمند سازی یارانه‌ها، 57-56.
پورپرتوی، م.، دانش جعفری، د.، و جلال آبادی، ا. (1388). مقایسه تطبیقی انحصار و تمرکز در برخی از صنایع کشور. پژوهشنامه اقتصادی، 9(4).
توکلی، ا. (1391). بازار - دولت : کامیابی‌ها، ناکامی ها: انتشارات سمت.
حسینی، ش. ا.، و شفیعی، ا. (1392). نقش و جایگاه دولت در اقتصاد. معاونت امور اقتصادی و دارایی.
حقیقی، ا. (1397). ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ژاﭘﻦ و ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﻠﯿﺪی آن. راهبرد: انتشارات پژوهش‌های علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 325 -347.
خدادادکاشی، ف. (1389 ). اقتصاد صنعتی (نظریه و کاربرد): انتشارات سمت.
خدادادکاشی، ف.، نورانی آزاد، س.، و اسحاقی گرجی، م. (1395). اندازه رقابت، انحصار و الگوی رفتاری در بخش صنعت ایران با استفاده از رویکرد غیرساختاری. پژوهشنامه بازگانی، 21(81)، 1-30.
درون‌پرور، د.، صادقین، ع.، و احمدی‌حدید، ب. (1390). بررسی تحلیلی ساختار صنعتی و رقابت پذیری صنایع ایران به تفکیک کدهای ISIC در دوره 1386-1374. پژوهشگر، 1390(0).
شهیکی تاش، م.، و نوروزی، ع. (1393). بررسی ساختار بازار صنایع کارخانه‌ای ایران براساس مدل‌های ساختاری و غیرساختاری. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 3(11)، 49-79.
عباسی بنی، ف.، و نظری، م. (1396). بررسی رقابت و تمرکز در صنعت بیمه و تعیین استراتژی‎ های رقابتی مناسب. مدیریت بازرگانی، 9(3)، 641-660.
قاضی میرسعید، س. م.، و رضوانی، ف. (1398). بررسی زیست‌پذیری با رویکرد نظریه زمینه‌ای، دانشگاه سمنان.
قلی‌زاده، ع. ا. (1385). رویکردی برای تعیین اندازه بهینه دولت (برمبنای بودجه عمومی دولت). برنامه ریزی و بودجه، 9(2)، 19-57.
مداح، م.، و رضوانی، م. ر. (1394). چگونگی مداخله دولت برای ممانعت از شکست در ساختار بازار با تاکید بر قوانین و سیاست‌های دولت در اقتصاد ایران. اولین همایش ملی اقتصاد صنعتی ایران، ایران، تبریز، دانشگاه تبریز.
مرکز آمار، ا. (1383-1395). داده‌های کارگاه‌های صنعتی.
ناصحی، علی (1394)، مبانی حقوقی رقابت، انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد.
نخعی کمال آبادی، ع.، امیرآبادی، م.، و محمدی پور، ه. (1389). روش فرآیند تحلیل شبکه ای SWOT وانتخاب استراتژی بهینه بر اساس (ANP) (مطالعه موردی: شرکت پتروشیمی اراک). مدیریت صنعتی، 5(11)، 21-34.
نورانی آزاد، س.، و خدادادکاشی، ف. (1397). تحلیل پویای درجه ائتلاف و اعتبارسنجی نظریه تبانی و ساختار کارا در صنعت محصولات شیمیایی ایران. فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، 26(86)، 7-37.
 
Barro، R. J. (1990). Government spending in a simple model of endogeneous growth. Journal of political economy، 98(5، Part 2)، S103-S125.
Bukvic، R. (2017). Concentration and Competition in Serbian Banking Sector. The Scientific Journal of Cahul State University" Bogdan Petriceicu Hasdeu": Economic and Engineering Studies(2)، 4-12.
Carriero، N.، & Gelernter، D. (1989). Linda in context. Communications of the ACM، 32(4)، 444-458.
Choo، Y. Y.، Corbo، L.، & Wang، K. (2018). Joint impact of airline market structure and airport ownership on airport market power and profit margin. Transport Policy، 72، 67-78.
Dowding، K. M.، & Taylor، B. R. (2020). Economic perspectives on government: Springer.
Gan، L. L.، & Frederick، J. R. (2011). Medical tourism in Singapore: A structure-conduct-performance analysis. Journal of Asia-Pacific Business، 12(2)، 141-170.
Ipek، E.، & Ipek، O. (2018). Market structure of the Turkish pharmaceutical industry. Business and Economics Research Journal، 9(3)، 449-462.
Karabulut، Ş. (2019). Market Failure and Government Failure. Paper presented at the International Conference on Emprical Economics and Social Science (ICEESS’ 19)، Turkey.
Maksimov، A. V.، Dengov، V. V.، & Tulyakova، I. R. (2016). Globalization in the Field of Food Retail St. Petersburg: Concentration and Competition. Paper presented at the 16th International Scientific Conference on Globalization and its Socio-Economic Consequences.
Mia، M. A. (2018). Evolution of market concentration and competition in the microfinance industry of Bangladesh. International Journal of Social Economics.
Piesch، W.، & Schmidt، I. (1983). The suitability of concentration measures for EEC competition policy. Studies: Competition-Approximation of Legislation Series 35.
Shy، O. (1995). Industrial organization: theory and applications: MIT press.
Stigler، G. (2006). Competition، The New Palgrave Dictionary of Economics.
Stiglitz، J. E.، & Rosengard، J. K. (2015). Economics of the public sector: Fourth international student edition: WW Norton & Company.
Tirole، J. (1988). The theory of industrial organization: MIT press